युद्ध र नाकाबन्दीका बीच पनि किन ठूलो आर्थिक संकटमा परेको छैन रुस ?

एजेन्सी । रुस र युक्रेनबीचको लडाईं थामिने शुरसार छैन । बरु, रसिया नयाँ रणनीतिका साथ दीर्घकालीन युद्वका लागि तयार भएको पाइएको छ । झण्डै ७५ दिनदेखि जारी युद्धका कारण युक्रेनमा भएको तवाहको कुनै सीमा छैन ।

राजधानी किभका केही घरबाहेक युक्रेनभरका अधिकांश घर तथा आवासगृहहरु ध्वस्त भएका छन् । पुनः निर्माणका लागि मात्रै अब १ खर्ब डलरभन्दा बढी खर्च लाग्ने अनुमानहरु सार्वजनिक भएका छन् ।

रुसले युक्रेनका दक्षिण पूर्वी सबै राज्यहरु कब्जा गरेको छ । युद्ध केही थामिएको जस्तो लागेपनि रुस नयाँ खालको मोर्चामा तयार भएको पाइएको छ । यसले युक्रेनको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई थप चुनौती थपिदिएको छ ।

रसियाली राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको अर्को आदेशको प्रतीक्षामा रहेको चेचेन लडाकू नयाँ मोर्चा खोल्ने तयारीमा रहेको छ । रमाजान कादिरोभको सेना एवं चेचेन लडाकुले आदेश पाएको खण्डमा किभ कब्जा गरेर छाडीदिने बताएको छ ।

यो आलेखमा रुस र युक्रेनको युद्धका कारण अर्थतन्त्रमा परेको प्रभावका बारेमा चर्चा गर्न खोजिएको छ । रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गरेपछिको आर्थिक पतनलाई रोक्न सफल भएको बताइएको छ ।

फेब्रुअरीदेखि पश्चिमी मुलुकहरूले लगाएको प्रतिबन्धका कारण रुसलाई निकै नोक्सान भएको छ । यद्यपी पश्चिमाले ठानेजस्तो रुस संकटमा परेको छैन । किनकी, अमेरिकन कम्पनीले रसियन ओलीगार्कहरु मार्फत् इन्धन खरिद गरिरहेको छ । त्यो पनि अमेरिकी डलरमा नै । पूराना र काम नलाग्ने अवस्थामा पुगेका हतियारको व्यवस्थापनसमेत रसियाले यही समयमा गरिसकेको छ ।

प्रारम्भिक झट्काले रूसमा सेयर बजार अस्थायी बन्द गर्न बाध्य पारेको थियो । त्यस्तै, एटिएम बाहिर पैसाको चिन्तामा मानिसहरुको लामो लाइन देखिएको थियो । तर, रुसको केन्द्रीय बैंकको व्यवस्थापनका कारण रुसको मुद्रा रुबल युद्धपूर्वको स्तरमा फर्किएको छ ।

राष्ट्र बैंकले विदेशमा पैसा पठाउने सीमा तोकेको छ । यससँगै बैंकले निर्यात गर्ने कम्पनीलाई आम्दानीको ८० प्रतिशत डलरको सट्टा रुबलमा लिन बाध्य पारेको छ । योसँगै रुस आफ्नो वैदेशिक ऋण चुक्ता गर्न पनि सफल भएको छ ।

राष्ट्रपति पुटिनले आर्थिक मोर्चामा क्षति पुर्याउन पश्चिमाहरूले गरेको आक्रमण असफल भएको दाबी गरेका छन् । अमेरिकी सञ्चार माध्यम सिएनएनले पनि समग्र विश्वको प्रतिबन्धले पनि रसियालाई कुनै प्रभाव नपरेको समाचार विवरण सार्वजनिक गरेको छ ।

तर, इन्स्टिच्युट अफ इन्टरनेशनल फाइनान्सकी उपप्रमुख अर्थशास्त्री एलिना रिबाकोवा भन्छिन् कि यी सतही संकेतहरू हुन् जसले वास्तविक जीवनमा खासै अर्थ राख्दैन ।

युद्धको ज्वाला रूसी स्टील निर्माताहरू, रसायन निर्माताहरू र कार कम्पनीहरूमा पुग्दैछ । अर्थात्, यी कम्पनीहरूले पश्चिमाहरूले लगाएको प्रतिबन्धको मार भोगिरहेका छन् ।

रूसको केन्द्रीय बैंकले १३००० भन्दा बढी व्यवसायहरूको सर्वेक्षण गरेको छ । यसले धेरैलाई माइक्रोचिप, कारका पार्टपुर्जा, प्याकेजिङ्ग, बटनसमेत देशमा ल्याउन समस्या भइरहेको देखाएको छ । कच्चा पदार्थ र पार्टपुर्जाको अभावले कतिपय व्यवसायीले आफ्नो सञ्चालन बन्द गर्न बाध्य छन् ।

उदाहरणका लागि, जापानी कार निर्माता टोयोटाले रसियामा कार आयात गर्न बन्द गरेको छ । योसँगै टोयोटाले आपूर्ति शृङ्खला असफल भएको भन्दै मार्चमा नै आफ्नो सेन्ट पिटर्सबर्ग प्लान्टमा सञ्चालन रोकेको थियो । ब्लूबे एसेट म्यानेजमेन्टका अर्थशास्त्री टिमोथी एसे भन्छन्- कि सबै प्रतिबन्धहरू हेर्दा तिनीहरू मानिसहरूले अपेक्षा गरेभन्दा धेरै भारी छन् ।

बीबीसीसँगको कुराकानीमा टिमोथीले भनेका छन् ‘दीर्घकालिन रुपमा यसको प्रभाव विनाशकारी हुनेछ । रुस पश्चिमको आपूर्ति शृङ्खलाबाट काटिएको छ किनभने पश्चिमले रुसलाई विश्वास गर्दैन । यस्तो अवस्थामा यी प्रतिबन्धहरूले धक्का दिनेछन् । रूस मन्दीमा पर्ने नै छ ।’

बैंक अफ रसियाले पनि कर्पोरेट सामानका लागि विभिन्न बिक्रेता खोज्ने, शिपिंग कम्पनीका सामान ढुवानी गर्न अस्वीकार गर्ने, आवश्यक प्रविधि नपाउँदा मुलुकलाई ‘उल्टो औद्योगिकीकरण’को दिनमा लैजानुपर्ने अवस्था आएको स्वीकार गरेको छ ।

‘वास्तविकता यो हो कि रूसको वित्तीय बजार, वृद्धि र कम जीवन स्तरमा सीमित पहुँच हुनेछ,’ अर्थशास्त्री टिमोथीले भनेका छन् ।

रुसी नागरिक रिबाकोवा भन्छिन्, ‘विशेषगरी रोजगारी सुरक्षित गर्ने कुरा आउँदा हामी अनिश्चित समयमा बाँचिरहेका छौं ।’

धेरै मानिसहरूलाई के हुँदैछ भनेर थाहा छैन । तिनीहरू अझै पनि रेस्टुरेन्टहरूमा जाँदैछन्, काम गर्न जाँदैछन् र अझै धेरै परिवर्तन देखिरहेका छैनन् किनभने तिनीहरूले काम गर्ने कम्पनीहरूले आफ्नो योजनाहरू परिवर्तन गर्छन । यसको बारेमा हालसम्म स्पष्ट छैन ।

मूल्यवृद्धिले जनजीवन कष्टकर भएको छ । एक ३० वर्षीया ओल्गा मस्को बैंककी कर्मचारी हुन् । उनी युद्धपूर्वको जीवनस्तर कायम राख्ने प्रयास गरिरहेकी छिन् तर यो झन् कठिन हुँदै गइरहेको छ ।

धेरै रुसीहरू जस्तै, ओल्गा मस्कोले युरोपबाट आएका एक साथीलाई आफ्नो नेटफ्लिक्स र स्पोटिफाई रिचार्ज गर्न सोध्नुपरेको छ, किनकि भिसा र मास्टरकार्डले रूसमा आफ्ना सेवाहरू बन्द गरेको छ ।

यस महिनाको सुरुमा, ओल्गाले छुट्टीमा जान टर्कीको लागि उडान बुक गरिन् । टर्की केही देशहरूमध्ये एक हो जहाँ उडानहरू अझै सञ्चालनमा छन् ।

युद्धअघि विमानको टिकट १५ हजार रुबल लाग्थ्यो तर अहिले सोही टिकटका लागि ५५ हजार रुबल तिर्नुपर्छ ।

ओल्गाले आफ्नो आईफोन र म्याकबुक ल्यापटपहरू रूस बाहिर अपडेट गर्न सक्षम हुने प्रार्थना गरिरहेकी छिन्, किनकि एप्पलले पनि देशमा सेवाहरू बन्द गरेको छ ।

त्यस्तै ७९ वर्षीया लुडमिलाले पनि यस्तै कठिनाइहरू सामना गरिरहेकी छिन । लुडमिला रुसी राजधानी मस्कोबाट ५०० किलोमिटर दक्षिणमा पर्ने सहर वोरोनेजमा बस्छिन् । वोरोनेजका लागि आधारभूत आवश्यकताहरू आवश्यक भन्दा बढि भएका छन् । उनी भन्छिन्, ‘म हप्तामा एकपटक बजार जान्छु । हरेक पटक चीजहरू पहिले भन्दा महँगो भएका छन् । पछिल्लो पटक दूधको मूल्य पाँच रुबल र टमाटरको मूल्य १० रूबलले बढेको थियो ।

एता ३३ वर्षीय दिमित्री साइबेरियाको सानो सहर रुबत्सोभस्कका बासिन्दा हुन् । युद्धअघि, उनी राम्रो जीवन बितारहेका थिए । एक दिन लगभग ३०० रुबल खर्च हुन्थ्यो । फेब्रुअरी २४ यता अर्थात् युद्ध सुरु भएदेखि खर्च ५० प्रतिशतले बढेको छ ।

आर्थिक कठिनाइहरूको बावजूद, दिमित्रीले युद्धलाई समर्थन गर्दछन् । उनी भन्छन् कि उनका केही साथीहरूले मूल्यको बारेमा गुनासो गरेका छन् र कुनै पनि पश्चिमी ब्लकबस्टर चलचित्र हलहरूमा हेर्न सम्भव छैन ।

सबै कुराको बावजुद, धेरैजसो रूसीहरूले अझै पनि यस युद्धलाई दृढतापूर्वक समर्थन गरेको पाइएको छ । सरकारी प्रचारले भरिएको टिभी सेट अझै पनि खाली फ्रिजभन्दा शक्तिशाली छ ।

म्याकडोनाल्ड र लेभिज जस्ता पश्चिमी ब्रान्डहरूले हजारौं रूसी कर्मचारीलाई देशमा आफ्नो व्यवसाय सञ्चालन बन्द गरे पनि भुक्तानी गरिरहेका छन् । तर, त्यहाँ डर छ कि मानिसहरूले आफ्नो जागिर गुमाउनेछन् किनभने युक्रेनमा युद्धको चाँडो अन्त्यको आशाहरू ओइलाउँदैछन् ।

मस्कोका मेयर सर्गेई सोब्यानिनले अप्रिलमा चेतावनी दिएका थिए कि लगभग २ लाख जागिर शहरी क्षेत्रमा मात्र जोखिममा छन्, जबकि ट्रेडिङ इकोनोमिक्सले २०२३ सम्म रूसभर बेरोजगारी दर७ प्रतिशतमा पुग्ने पूर्वानुमान गरेको छ । यसबाहेक आईटीकर्मी र अन्य काममा लागेका मानिसहरु ठूलो मात्रामा पलायन भएका छन् । जसलाई अर्थशास्त्री टिमोथीले ब्रेन ड्रेनको संज्ञा दिएका छन् ।

धेरै परामर्शदाताले कामदारलाई रूसबाट बाहिर निकालेका छन् । लाटभियामा आधारित स्वतन्त्र रूसी समाचार वेबसाइट मेदुजाको रिपोर्टमा भनिएको छ यान्डेक्सका ५००० कर्मचारीले रूस छोडेका छन् । बाँच्नको लागि धेरै गाह्रो भएको उनीहरुको भनाइ छ ।

यो विश्वास गरिन्छ, रूसी कठिन परिस्थितिहरूमा अभ्यस्त छन् तर तिनीहरू २० वर्षसम्म समृद्धिमा बाँचे । उनीहरूलाई राम्रो जीवन के हो भनेर थाहा छ ।

जब युद्ध शुरु भयो, त्यहाँ खाना पकाउने तेल जस्ता चीजहरूको अभाव भएको रिपोर्ट सार्वजनिक भएको थियो । तर अहिले सुपरमार्केटमा राम्रोसँग भण्डार गरिएको छ । फरक यतिमात्र हो कि यी सामानहरू अहिले पहिलेभन्दा महँगो भएका छन् ।

तर, संकुचित अर्थतन्त्र र आपूर्ति श्रृंखला अवरोधका कारण अर्थशास्त्रीहरूले रूसको मुद्रास्फीति २०२२ मा कम्तिमा २० प्रतिशतमा पुग्ने अपेक्षा गरेका छन् ।

टिमोथी र रिबाकोभाले मुटु वा थाइरोइडको औषधि पाउन संघर्ष गरिरहेका साथीहरूलाई सम्झिएका छन् । तिनीहरू भन्छन् कि यसले गरीब रूसीहरूमा सबैभन्दा ठूलो प्रभाव पार्नेछ ।

राष्ट्रपति पुटिनले संघर्षरत जनताका लागि पेन्सन र बेरोजगारी भत्ताहरू मुद्रास्फीतिसँगै बढ्ने वाचा गरेका छन् ।

यति ठूलो मात्रामा नाकाबन्दी लगाइए पनि रुसी सरकारले आर्थिक संकटबाट बच्ने व्यवस्था गरेको छ । जुन कुनै पनि जीवनरेखाभन्दा कम छैन । रसियाले अझै पनि धेरै तेल र ग्यास विश्वभर बेचिरहेको छ जुन यस देशको अर्थतन्त्रको प्रमुख स्तम्भ हो ।

रूसको केन्द्रीय बैंकको तथ्यांकअनुसार, यसले २०२२ को पहिलो ३ महिनामा ५८.२ बिलियनको सामान र सेवाहरू निर्यात गरेको छ । जुन रसियाको आयातभन्दा बढी रहेको छ । विश्वमा ऊर्जाको मूल्य बढ्दा रुसले फाइदा उठाएको छ ।

अमेरिकाले रुसबाट ऊर्जा आयातमा प्रतिबन्ध लगाउने घोषणा गरे पनि रुसको आपूर्तिमाथिको निर्भरता कसरी घटाउने भन्नेमा युरोपमा फरक मत छ ।

युरोपले आफ्नो प्राकृतिक ग्यासको करिब ४० प्रतिशत रुसबाट पाउँछ । योसँगै रुसले पनि युरोपलाई तेल बेच्ने गरेको छ । युरोपका केही देशहरू अरूहरू भन्दा रूसी जीवाश्म इन्धनमा बढी निर्भर छन् । त्यसकारण, अचानक आपूर्ति कटौतीले यी देशहरूमा ठूलो आर्थिक प्रभाव पार्न सक्छ ।

यसमा कुनै शंका छैन कि युरोपलाई रूसी तेल र ग्यासबाट टाढा जान केही वर्ष गाह्रो हुनेछ । तर, यसले भविष्यमा रूसी अर्थतन्त्रका लागि धेरै हानिकारक हुनेछ ।

अर्थशास्त्री टिमोथीका अनुसार रसियाको लागि तत्काल गरिबलाई अनुदान दिन र रुबललाई स्थिर राख्न पर्याप्त आर्थिक शक्ति हुनसक्छ, तर भविष्य धेरै अनिश्चित देखिएको छ । बीबीसी र सिएनएनलगायतको विवरणमा आधारित