अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली समाज (इन्स) ले नेपालको विकास रणनीति र समकालीन नीति बहसमा विश्वभर छरिएर रहेका नेपाली विद्यावारिधि (पीएचडी) विज्ञहरूको ज्ञान, अनुसन्धान र अनुभवलाई एकीकृत गर्ने उद्देश्यले 'विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघ' (विश्व नेपाली पीएचडी संघ – डब्लुएनपीएचडिए) को स्थापना गरेको छ। यो संस्था इन्स अन्तर्गतको 'अन्तर्राष्ट्रिय नेपाल चिन्तन केन्द्र' (अन्तर्राष्ट्रिय नेपाल थिङ्क ट्याङ्क – आईएनटीटी) सँग समांतर रूपमा सञ्चालनमा आएको हो ।
यस प्रतिष्ठित शैक्षिक संस्थाको नेतृत्व डा. मित्र परियारलाई दिइएको छ, जो अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयका स्नातक हुनुका साथै दलित मुक्तिकरण र सामाजिक विज्ञान अनुसन्धानमा अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा ख्यातिप्राप्त विद्वान् हुन् ।
डा. परियारले अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयबाट सामाजिक मानवशास्त्रमा एमफिल गरेका छन्, जसमा उनले गोर्खा आप्रवासी र जातीयता सम्बन्धी अनुसन्धान गरेका थिए। त्यसपछि उनले अष्ट्रेलियाको म्याक्वेरी विश्वविद्यालयबाट समाजशास्त्रमा विद्यावारिधि प्राप्त गरेका हुन्, जहाँ उनले बेलायतमा बसोबास गर्ने गोर्खा समुदायमा जातप्रथाको अनुभवमाथि गहिरो अध्ययन गरेका थिए ।
उत्तर विद्यावारिधि अनुसन्धान फेलोको रूपमा कार्य गरे भने, सन् २०१९ देखि २०२० सम्म उनले लन्डनस्थित किङ्सटन विश्वविद्यालयमा लिभरहुल्म उत्तर विद्यावारिधि फेलोशिप प्राप्त गर्दै शैक्षिक अनुसन्धानमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याए। उनको शैक्षिक यात्रा सेन्ट जेभियर्स कलेजबाट सामाजिक कार्यमा स्नातक अध्ययनसँग सुरु भएको हो। यसअघि उनले गण्डकी बोर्डिङ स्कूलमा आफ्नो निम्न माध्यमिक र माध्यमिक तहको अध्ययन पूरा गरेका थिए, र प्राथमिक शिक्षा भने गोरखास्थित आफ्नै गाउँको विद्यालयबाट सम्पन्न गरेका थिए ।
जात, आप्रवासन, शिक्षा र सामाजिक न्यायका क्षेत्रमा डा. परियारको बहुआयामिक योगदान उल्लेखनीय छ। 'द काठमाडौं पोस्ट' र 'एचटी सिन्डिकेशन' का नियमित स्तम्भकारका रूपमा उनले जातीय विभेद, शैक्षिक असमानता र न्यायमूलक विषयमा अनेक प्रभावशाली लेख प्रकाशन गरेका छन् ।
शैक्षिक योगदानसँगै, उनी एक अग्रणी दलित अधिकारकर्मी पनि हुन्। उनले स्थापना गरेको "दलितहरू नेपालमा: एक अनुसन्धान अध्ययन" नामक समुदाय-आधारित अनुसन्धान परियोजनाले नेपालको दुर्गम क्षेत्रका जातीय हिंसामाथि पत्रकारिता, अन्तर्वार्ता र मल्टिमिडिया दस्तावेजमार्फत प्रकाश पार्ने काम गर्दै आएको छ ।
उनको २०१९ मा भारतीय प्रविधि संस्थान बम्बेमा प्रस्तुत गरिएको "के उनीहरू जातबाट मुक्त छन्? नेपाली दलितहरूको इसाई धर्मतिर परिवर्तन" शीर्षकको प्रस्तुति समेत जातीय तुलनात्मक अध्ययनमा उनको नेतृत्वको प्रमाण हो। सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म एक्स (पूर्व ट्विटर) मा पनि उनी निरन्तर सक्रिय छन्, जहाँ उनले धर्म, जात र संरचनात्मक सुधारका विषयमा धारणा सार्वजनिक गर्दै आएका छन् ।
डा. परियारको विचारमा, शिक्षा, आप्रवासन र पुस्तान्तरण मात्रैले जातीय विभेद अन्त्य गर्न सक्दैन; यसको लागि न्यायसंगत संरचनात्मक परिवर्तन आवश्यक छ। उनले स्वतन्त्र दलित अनुसन्धानको पक्षमा जोड दिँदै आएका छन्।
डा. परियारको नेतृत्वमा विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघले विश्वव्यापी ज्ञान सञ्जाल, तथ्यमा आधारित अनुसन्धान, र समावेशी शैक्षिक संवादमार्फत नेपालमा नीति निर्माण प्रक्रियामा गहिरो प्रभाव पार्ने अपेक्षा गरिएको छ। संस्थाको उद्देश्यबारे कुरा गर्दै डा. परियारले भने:
“नेपालमा ज्ञानमा आधारित समाज निर्माण गर्न, उत्कृष्ट विश्वविद्यालय, छात्रवृत्ति र अनुसन्धानबाट उत्पन्न उच्च गुणस्तरका विद्यावारिधिहरूको संख्या बढाउनु आवश्यक छ। समावेशी समृद्धि, समानता र न्याय प्राप्त गर्न, अनुसन्धान र चिन्तनलाई व्यावहारिक रणनीतिमा अनुवाद गर्नु जरुरी छ। विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघको स्थापना त्यसै दिशातर्फको सार्थक पाइला हो।”
अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली समाज (इन्स) का अन्तर्राष्ट्रिय अध्यक्ष अर्जुन घिमिरेले भने: “इन्स अन्तर्गत विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघको स्थापना विद्यावारिधि अभ्यर्थीहरूलाई सहयोग गर्ने, विश्वभर छरिएका नेपाली विद्यावारिधि विज्ञहरूलाई जोड्ने, र उनीहरूको सीप र ज्ञानलाई नेपालको नीति निर्माण र विकासको पक्षमा परिचालित गर्ने उद्देश्यले गरिएको दूरदर्शी पहल हो। शैक्षिक सम्मेलन, लेखन कार्यशाला, बौद्धिक संवाद र अनुसन्धान प्रवर्द्धनमार्फत यो संस्थाले प्रभावकारी योगदान दिनेछ।”
अध्यक्ष घिमिरेले थप जानकारी दिँदै इन्स हाल ८३ देशमा सक्रिय रूपमा कार्यरत रहेको र १२३ देशमा यसको सञ्जाल विस्तार भइसकेको बताए। शिक्षा, स्वास्थ्य, आपतकालीन उद्धार, नीति संवाद, नेतृत्व विकास र सामाजिक न्यायका क्षेत्रमा INS ले नेपालीहरूलाई एकताबद्ध, सशक्त र समृद्ध बनाउने कार्यमा महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आएको उल्लेख गरे।
FOUNDER/CHIEF EDITOR :
